Sueondanan Ni Kalantiaw

Rong sa  idaeom  kara, imaw rong Inak-eanon ku  Kudigo ni Kalantiaw sa  Panay  katong dinag-on 1433 nga guin huwad sa Iningles ni Dr. Gregorio F. Zaide, propesor sa bahin it istorya ku Far Eastern University.  Raya hay sinueat kung hubon sa pag hukom ku guin-tawag  nga  “translation Contest of the Code of  Kalantiaw”  ku 1956; matapos maikita ro owa’t  masunod sa mga  tueomanon nahatungod sa paindis-indis ngato.

  1. Ayaw pagpatay; bisan mag panakaw; ni mag panakit sa mga magueang; ay ro kabuhi mo, mabuead sa kataeagma’t kamatayon. Tanan ro mag-eapas sa kasugu-an ngara,    eumsan nga may batobato sa suba, o sa naga salimpukae nga tubi.
  2. Taeupangda ro ing mga kautangan sa mga punoan nga mabayran eagi.  Sin-o man nga indi makatuman kara,          hampakon it panlitos sa gatos nga lipgot, sa unang    eapas.  Kon ro kautangan abo, ro alima ku nagkautang itum-oy it makatlo sa naga bukae nga tubi.  Sa ikaywang pagkasaea, ro nagkautang, patyon sa bunae.
  3. Owa’t sin-o nga mangasawa sa eabing bata-on nga babayi, ni mangasawa it eampas sa anang masarangan it pag alila-a; ni magpaeakas sa kahagae.  Imaw, nga indi makatuman ku kasugoan ngara, sa unang pakasaea, paeanguyon it tatlong takna ro kaeawigon.  Sa ikaywang pag-eapas, imaw patyon sa masiit nga pamunae.
  4. Sunda ag tumanon. Ayaw pagtub-eaga ro linub-ngan.  Sa pag-agi sa andang hamutangan, bisan siin nahamtang, mangin sa eu-ngib o sa kahoy, ipakita ro pagtahod sa patay.  Sin-o man nga mag eapas sa kasuguan ngara, patyon paagi sa pagsugod sa hamtik, o hampakon it  masiit nga pamunae tubtub sa ikamatay.
  5. Mga gikasugtan natungod sa mga pag binaylohan it pagka-on dapat tumanon suno sa letra.  Sin-o man nga indi   makatuman sa sugo ngara, hampakon sa sueod it sang takna, sa ikaywang pag-eapas sang adlaw nga ipasugod sa mga hamtik.
  6. Tahura ro mga duog nga baea-an; kamana ku mga kayoy nga kinilaeang mapuslanon ag iba pang mga duok. Sa unang pag-eapas pabayron imaw it katimbang sa sang buean nga pag pangabudlay sa katimbang sa bueawan, o sa dugos. Sa ikaywang pag-eapas, rong silot hay  limang    dag-on.
  7. Kamatayon silot pilit himu-on sa mga masunod: Sa mga nagpatay it kahoy nga baea-an; sa mga nag pamana kon gabii sa mga babayi ag eaeaking mga magueang.
  8. Pag ulipon sa sueod it sang dag-on, maw rong silot sa mga mag takaw ko asawa ku mga puno-an; paghupot it owa’t sayod nga ayam nga makapangot sa mga puno-an ag ratong naga panunog ko inatibang patubas.
  9. Ro mga hampakon it daywang adlaw ratong mga naga tulalay kon gabi-i sa andang pagwarang; ratong  nagapatay it pispis nga kinila-eang mana-oe; ratong  nagasamad ku mga sinueat tandaan ku puno ratong naga ulila sa patay.
  1. Katungdana’t ina ro mag hinin-anon sa andang mga ungang babayi sa pag eay-gay nahatungod sa pag paninlo ku andang eawas; ag paha-umon sa pagka-ina.  Ro mga asawahong eaeaki, makasilot nga may patugsiling sa andang mga asawang babayi, kon andang masueawn nga naga panhi-eawas gid it ibang eaeaki.  Ro eaeaki nga mga pangawatan, eapaeapa-on ag i-itsa sa mga bu-aya.
  2. Sunugong buhi ro madason: ratong kon sin-o nga paagi sa kusog o pagkabihasa, maeagyo ag maglikaw sa silot; ratong kon sin-o magpatay ku mga asawa ku mga magueang nga eaeaki.
  3. Ro madason eumsan: ro ulipon nga sumongab sa pag away sa puno-an, agaeon o tag-ana; ratong mga hurong; ratong mga nagpatay ku andang mga anito paagi sa pag tumok o ipamilak kun siin.
  4. Ro madason itungtong sa mga hamtik it tunga sa adlaw: ratong mga naga patay it mga guyom nga itom sa pag eati it buean; ratong kon sin-ong manakaw it bisan anong pagka owa’t hae-gang butang; sa mga puno-an ag mga magueang.
  5. Ro madason i-us-os sa pagkaulipon sa bilog nga pagkabuhi: ratong kon sin-o nga mamalibad sa pag paasawa ku andang mayad-ayad nga ungang babayi ku mga ungang eaeaki ku mga puno-an, o mag tago kanda sa maeain nga pagtu-o.
  6. Natungod sa paeatihon ag pag tueo-uhang binabaylan. Ro madason hampakon:  ratong ku sin-ong magkaon it mga owa’t sayod nga unod ku mga mananap nga baea-an; ag ku mapuslanon nga halimonon; ratong kon sin-ong magsamad o magpatay ku mga tutugnon it mana-oe ag bukay nga amo.
  7. Panuptopan it mga tudlo ro madason: ratong sin-ong magsamad ku andang idolo nga hinimong ilarawan sa kahoy o sa daga, nahamutang sa andang altar; ratong kon sin-ong magbali ku mga panibit nga ginagamit ku mga panditang babayi sa pagpatay it inug haead nga baboy o kon sin-ong mag buoe ku mga taea-gayan it aeak.
  8. Ro madason silutang patyon: ratong kon sin-ong mag saeukay ku mga duog nga nahamtangan it mga butang nga buea-anon nahatungod sa andang mga idolo ag puno-an; nga hikita; ratong kon sin-ong ga umihi o mandiho sa mawrong duog
  9. Ratong kon sin-ong indi mag tuman ku mga kasuguan sa ibabaw, kon sanda mga puno-an pamatyon paagi sa pag haboy it bato ag tumkon; kon sanda mga magueang ipaanod sa suba agod kan-on it mga pating ag mga bu-aya.

 

English